VTZ-vrijwilliger Linda de Pee
Algemeen Dagblad
25 oktober 2022, door Theo Paijmans
In Nederland zijn ruim twaalfduizend opgeleide vrijwilligers actief in de palliatieve terminale zorg. Zij begeleiden mensen, thuis of in hospices, bij hun stervensweg. ‘Dit werk maakt echt verschil. Het is heel dicht bij de mens.’
Hoe lang Jadwiga van Doeveren nog te leven heeft, weet ze niet. Wel dat die ene dag afgelopen oktober bepalend werd voor de kwaliteit van wat nog rest: ‘Ik heb voor het eerst heerlijk geslapen, het was de allermooiste nacht.’
Die dag maakte ze namelijk kennis met iemand van de stichting Vrijwilligers Terminale Zorg, VTZ-Rotterdam, die haar nu ondersteunt. ,,Ik woon ruim dertig jaar in Nederland. Twee jaar geleden kreeg ik het bericht dat ik niet meer te behandelen ben’’, zegt Van Doeveren. Haar man is enkele jaren geleden overleden, haar kinderen zijn ver weg. ,,Ik dacht nooit dat ik helemaal alleen zou zijn’’, zegt de 81-jarige Poolse.
We legden elke week puzzeltjes en hij vertelde me zijn levensverhaal.
‘Het gaat niet om het kleurtje’
Wytske Inggamer was eerst vrijwilliger en is nu coördinator bij VTZ-Rotterdam. Als ze door de stad fietst, kijkt ze naar bepaalde huizen. Zo herinnert ze zich haar cliënten. ,,Een vrouw die haar leven voltooid vond. Op mijn laatste bezoek nam ik een stukje grillworst mee die zij zo lekker vond. Drie dagen erna kreeg ze euthanasie. Ik zie haar nog in bed en ik hoor haar lach nog.’’
Of een stratenmaker in zijn laatste levensfase. ,,Hij biechtte me later op dat hij toen ik binnenkwam dacht, ‘weer zo’n bruine’. Het gaat niet om het kleurtje, dat weet u onderhand toch wel, zei ik, en dat vond hij toen ook. We legden elke week puzzeltjes en hij vertelde me zijn levensverhaal.
Uiteindelijk vroeg hij of ik bij zijn laatste moment wilde zijn. ‘Met alle liefde, maar het plezier zal ik achterwege laten’, antwoordde ik, waarop hij in de lach schoot. Toen het moment kwam, stond zijn familie om hem heen. Hij boog naar voren en zei: ‘Wytske, ik wil dat je hier ook komt staan.’ Voor zijn gevoel hoorde ik erbij.’’
Zoektocht
Een VTZ-vrijwilliger is op de cliënt gericht, kan goed luisteren, oordeelt niet en heeft eventuele eigen rouw of groot verdriet verwerkt, zegt Esther Verhoeven, senior communicatieadviseur bij VPTZ Nederland, de koepelorganisatie voor vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg.
Bij deze organisaties zijn in heel Nederland ruim twaalfduizend opgeleide vrijwilligers actief. ,,Natuurlijk mag je geraakt worden door verdrietige situaties, maar je moet er wel mee kunnen omgaan. Tijdens de intake en de introductietraining voor vrijwilligers komt dit aan de orde.’’
De belangrijkste reden om vrijwilliger te worden, is de wens om zingevend werk te doen. Inggamer bijvoorbeeld was jaren actief bij Europese instellingen voor ze de overstap maakte:,, Dit werk maakt echt verschil. Het is heel dicht bij de mens.’’
Als een dochter
Dat was ook de reden voor Van Doeverens ondersteuner Linda de Pee (51) om in juni vrijwilliger te worden. ,,Je groeit ervan. Als ik bij Jadwiga ben geweest ben ik blij. Ik vind het zo waardevol dat ik dit kan doen’’, stelt ze. ,,Linda brengt rust voor mij, ze is als een dochter’’, zegt Van Doeveren. ,,Haar glimlach is oprecht.’’
Twee gebeurtenissen in het leven van De Pee, de dood van haar schoonvader en vader, zetten haar op dit pad. ,,Bij mijn schoonvader was het zijn eigen wens die ingewilligd werd. Dat was heftig maar het had ook iets moois, omdat hij die keuze kon maken en ernaar uitkeek.
Mijn vader overleed na een kort ziekbed. Ik ben aan zijn bed gebleven en ik merkte dat hij het erg fijn vond dat elke keer als hij zijn ogen opendeed hij mij zag. Het was heel fijn voor hem en voor mij om zonder iets te zeggen gewoon daar te zijn.’’
Afspiegeling van de stad
Door corona legden veel vrijwilligers tijdelijk het werk neer, maar de meesten bleven verbonden aan hun organisaties. Landelijk steeg het aantal vrijwilligers zelfs licht: van 12.477 in 2020 naar 12.519 in 2021. Dat is nodig ook: vorig jaar stierven 43.439 mensen thuis, waarvan 3183 ondersteund door VPTZ-vrijwilligers. In totaal boden vrijwilligers dat jaar hulp aan zo’n 12.000 mensen thuis, in hospices en in zorginstellingen.
Toen Inggamer vorig jaar als coördinator bij VTZ-Rotterdam ging werken, had de stichting onder meer door corona nog maar twee vrijwilligers in Zuid en zes in Noord. Inmiddels zijn het er 21, met nog acht anderen in opleiding. VTZ-Rotterdam blijft op zoek naar vrijwilligers, vertelt ze. ,,Zorgprofessionals bellen ons op het moment dat een mantelzorger het niet meer voor elkaar krijgt en de professionele zorg heeft maar zoveel minuten per adres.’’
Maar waar vrijwilligers een mantelzorger kunnen ondersteunen, geldt dat niet voor de zorgprofessionals, legt De Pee uit. ,,Zij verrichten handelingen waar ze voor geleerd hebben, dus dat kan niet. Maar een keer iemand naar het toilet begeleiden kan wel. Daar volgen we verplichte trainingen voor.’’
De mensen zijn dan blij met elke hulp die wordt geboden.
Vrijwilligers in de terminale zorg zijn negen van de tien keer oudere vrouwen, vertelt Inggamer, maar dat verandert langzaam. VTZ-Rotterdam is bijvoorbeeld steeds meer een afspiegeling van de stad, met onder andere Surinaamse, Antilliaanse en Poolse vrijwilligers van alle geaardheden en leeftijden: de jongste is 24.
Volgens Inggamer vragen niet-Nederlandse cliënten niet specifiek naar vrijwilligers van de eigen nationaliteit. ,,Als iemand terminaal is en de mantelzorger met de handen in het haar zit, maakt het niet uit wie er aan het bed staat. De mensen zijn dan blij met elke hulp die wordt geboden.’’
Meer informatie: vtz-rotterdam.nl en vptz.nl